ЕЭҚ Экономика және қаржы саясаты жөніндегі коллегия мүшесі (министр) Тимур СҮЛЕЙМЕНОВ:
ЕАЭО ЕЛДЕРІ САУДА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ КЕҢЕЙТІП, ОРТАҚ ЕҢБЕК ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫН ПАЙДАЛАНУЫ КЕРЕК

Еуразиялық экономикалық одақ құру туралы келісімнің бекітілгеніне бір жылдан астам уақыт өтті. Осы уақыт ішінде одаққа мүше мемлекеттер бірқатар қиындықтарға душар болды. Бұл ЕАЭО қызметіне қалай әсер етті? Ұйымның болашақ жоспарлары қандай? Бірлестікпен ынтымақтастық орнатуға қандай елдер қызығушылық танытып отыр? «Интерфакс-Қазақстан» агенттігі тілшісінің осы және өзге де сұрақтарына Еуразиялық экономикалық одақтың Экономика және қаржы саясаты алқасының мүшесі Тимур СҮЛЕЙМЕНОВ жауап берді.

 

- Сіз Астана экономикалық форумында өткен жылдың тек жекелеген мемлекеттер үшін ғана емес, жалпы ЕАЭО үшін қиын жыл болғанын атап өттіңіз. Осы жайлы толығырақ айтып берсеңіз.

- Сыртқы экономикадағы конъюктураның қолайсыздығы және әлемдік шикізат рыноктарының өтемпаздығының төмендеуіне байланысты біздің елдеріміздегі экономикалық ахуал күрделі күйінде қалып отыр. Мұнай бағасының төмендеуі одақтағы елдер экономикасының даму қарқынына кері әсер етті. Мәселен, одақтың жалпы ішкі өнімінің өсу қарқыны 2014 жылы 1,1% дейін, 2015 жылдың I тоқсанында 1,4% дейін төмендеді. 2015 жылдың қаңтар-сәуірі аралығында ЕАЭҚ елдерінде өнеркәсіп өндірісі 1,7% төмендеген. Жалпы, одақ бойынша инфляция деңгейі 2014 жылы 11,3%-ға жетті. Соның ішінде, Арменияда ол 4,6%-ды, Беларусь республикасында – 16,2%-ды, Қазақстанда – 7,4%-ды, Ресейде – 11,4%-ды құрады. 2015 жылдың сәуірінде инфляция қарқыны 2014 жылдың осы уақытымен салыстырғанда 15% дейін артқан.

2014 жылы және 2015 жылдың басында ұлттық валюталардың әлемдік жетекші валюталарға шаққандағы бағамы едәуір төмендеді. Нәтижесінде, 2014 жылдың қаңтарынан 2015 жылдың қаңтарына дейінгі аралықта Ресей рублінің орташа айлық бағамы 83,6% (1 доллар 33,6 рубльден 61,7 рубльге дейін қымбаттады), беларусь рублі 50,3% құнсызданды. 2015 жылдың қаңтарында армян драмының АҚШ долларына шаққандағы бағамы өткен жылмен салыстырғанда 16,8%, ал қазақтың теңгесі 18,5% құнсызданыпты.

ЕАЭҚ елдеріндегі жалпы экономикалық ахуалдың нашарлауына байланысты үшінші елдерге экспорт пен импорт көлемі төмендеді. Өкінішке орай, бұл тенденция биылғы жылдың екінші жартысында да сақталып қалуы мүмкін. Мәселен, Дүниежүзілік банк Еуропа мен Орталық Азиядағы дамушы рыноктардың экономикалық қарқыны баяулайды деген болжам жасап отыр. Дүниежүзілік банктің базалық сценариі бойынша, 2015 жылы Ресейде кері кету (рецессия) 3,8%, ал 2016 жылы 0,3% құрамақ. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының есебіне сүйенсек, биыл Ресей ІЖӨ өсу қарқыны 3,1% төмендемек.

Мұның бәрі мұнай бағасы алдағы уақытта да төмендейді деген болжамдарға сәйкес жасалып отыр. Дүниежүзілік банктің болжамынша, қара алтын бағасы 50-60 доллар аралығында сақталады. Бұл мұнай экспорттаушы мемлекеттердің экспорттан түсетін табысының төмендеуіне әкеп соқтыратын негізгі фактордың бірі болмақ.

Ресейдегі экономикалық ахуалдың нашарлауы Еуразиялық одақтағы өзге мемлекеттерге де кері әсер ететіні сөзсіз. Өздеріңізге белгілі, Ресей ІЖӨ-нің ЕАЭО экономикасындағы (2014 жыл нәтижесі бойынша) 80 пайыздан асып жығылады.

Біздің елдеріміздегі ұлттық валюта бағамының өзгермелілігі өзара сауда-экономикалық ынтымақтастықтың дамуына да кері әсер етті. Мәселен, беларусь рублінің нығаюынан Беларусиядан Ресейге тауар экспорттау тиімсіз болып қалды. Өзара есеп айырысу барысында ұлттық валюталардан, бірінші кезекте, Ресей рублінен бас тартып, АҚШ долларына көшу қажеттілігі туындады.

Ал, теңге бағамының нығаюынан қазақстандық экспорттың тиімділігі төмендеді. Бұл 2014 жылдың соңы мен 2015 жылдың басында Ресей тауарларының Қазақстанға көптеп жеткізілуіне әкеп соқтырды. Салдарынан қазақстандық өнімдер Ресей нарығында бәсекеге қабілетсіз болып қалды.

Қалыптасқан жағдай ЕАЭҚ мемлекеттері арасындағы экономикалық байланыстарды бұзып, ұлттық валюталарға деген сенімді жояды және одақ шеңберіндегі ықпалдастық жобаларын іске асыруға кері әсер етпек. Соған байланысты одаққа мүше мемлекеттердің бағам қалыптастыру саясатын үйлестірудің маңызы артып отыр. Бұл норма Еуразиялық экономикалық одақ туралы келісімшартта да көрініс тапты.

 

- Одақ шеңберінде өзара сауда-саттық көрсеткіштерінің төмендегені айтылды. Көрсеткіш қаншалықты төмендеді және оған не себеп? 

- Былтыр біздің елдеріміз арасындағы сауда-саттық алдыңғы жылмен салыстырғанда 11% кеміді. 2015 жылдың бірінші тоқсанында ЕАЭО елдерінің өзара тауар айналымы 30,5% төмендеген. ЕАЭО мемлекеттері арасындағы сауда-саттықтың төмендеуіне мынадай жағдайлар себеп болды: қолайсыз сыртқы экономикалық конъюктураның одаққа мүше мемлекеттердің ұлттық экономикасына әсері (шикізат бағасының, бірінші кезекте мұнай бағасының төмендеуі), соған байланысты экономикалық және өнеркәсіп даму қарқынының тежелуі, Батыстың Ресейге қатысты санкцияларының одақтағы өзге елдерге әсері, ұлттық валюта бағамының өзгермелілігі, ЕАЭО мемлекеттерінің арасындағы сауда-экономикалық байланыстардың негізінен шикізаттық сипатқа ие болуы.

Қолда бар мәліметтерге қарағанда, 2013 жылдың он екі айымен салыстырғанда Кеден одғы мен Біртұтас экономикалық кеңістіктегі сыртқы сауда көлемі 12,1%-дан 11,7%-ға дейін төмендеген. Беларусь республикасымен арадағы сыртқы сауда көлемі мүлдем өзгермеген деуге болады (50,7%-дан 50,3%-ға дейін). Алайда, Қазақстанға қатысты көрсеткіш 18,4%-дан 16,5% дейін, Ресейдің көрсеткіші – 7,5%-дан 7,2% дейін қысқарған.

Ал, ЕАЭО мемлекеттері арасындағы өзара сауда-саттық бірқатар факторларға тәуелді. Бұл дегеніміз біріншіден, әлемдік шикізат нарығындағы қалыптасқан конъюктура, елдеріміздің экономикалық даму тенденциясы, олардың арасындағы ықпалдастық деңгейі.

Өкінішке орай, халықаралық қаржы институттарының болжамынша, қара алтын бағасы биыл да төмендей түспек. Экономикасы шикізатқа тәуелді елдердің даму қарқыны баяулайды. Қалыптасып отырған экономикалық ахуалдың одаққа мүше мемлекеттер арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық деңгейіне кері әсер етері даусыз. Сондықтан биыл одақ елдері арасындағы өзара сауда-саттық деңгейі көтеріле қояды деуге болмайды.

Тағы бір маңызды фактор: ЕАЭО-тағы өзара тауар айналымын өсіру үшін одаққа мүше мемлекеттер макроэкономикалық саясатты келісе отырып жүргізуі тиіс және жағдайды тұрақтандыру шараларын қолға алуы керек. Екіншіден, өзара сауда-саттық интеграцияның синергетикалық әсері мен ЕАЭО-тың ықпалдастық әлеуетін (соның ішінде төрт «бостандықты» пайдалану жолындағы кедергілерді жою) іске асырған жағдайда ғана алға ілгерілеуі мүмкін. Комиссия мемлекеттік органдар мен бизнестің көмегімен өзара тауар, қызмет және инвестиция айналымына тосқауыл болып отырған кедергілерді біртіндеп анықтап, жойып отырады. Бұл мәселе Еуразиялық үкіметаралық кеңестің биылғы жылы 29-мамырда өткен отырысында да талқыланды. Онда ЕАЭО мемлекеттерінің үкімет басшылары аталған кедергілерді анықтап, жою бағытындағы жұмыстарды қолға алу туралы шешім қабылдады.

Үшіншіден, өзара сауда-саттықты дамытып, оның құрылымдық сапасын жақсарту үшін Одаққа мүше мемлекеттер экономикасының нақты секторларын қауымдастырып, бірлескен инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру қажет. Осыған байланысты Еуразиялық экономикалық комиссия үкіметтермен бірлесіп одаққа мүше мемлекеттер арасындағы өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттарын әзірлеп жатыр. Олар өнеркәсіптің дамуына, одаққа мүше мемлекеттер экономикасының жаңғырып, әрпатараптануына, өзара сауда-экономикалық байланыстарды жандандыруға мүмкіндік бермек.

 

- ЕАЭО-қа мүше мемлекеттердің үкімет басшылары сол жиында ЕАЭО пен Вьетнам арасында еркін сауда аймағын құру туралы келісімге қол қойды. Осындай келісімдерді Иранмен, Мысырмен және Израильмен бекітуге дайындық жүріп жатыр екен. Осы жұмыс жайлы толығырақ айтып өтсеңіз.

- Вьетнам мен ЕАЭО арасында бекітілген келісім бойынша, тараптар бір-бірінің тауар нарығына кірген кезде тарифтік преференциялар беруі тиіс. Атап айтқанда, 2025  жылға таман Вьетнамның тарифтерді либералдандыру деңгейі 10%-дан 1 пайызға дейін төмендемек; Одақ мемлекеттерінің кедендік тариф мөлшерлемесі сол уақытқа қарай 9,8%-дан 2,5 пайызға дейін төмендейді.

Жалпы, Вьетнам рыногына ауыл шаруашылығы секторының тауарларын да, өнеркәсіп тауарларын да шығаруға мүмкіндік туады. Мәселен, Вьетнам жағы ЕАЭО мемлекеттерінде жасалатын сүт өнімдері мен калий тыңайтқыштары үшін кедендік бажды мүлдем алып тастайды. Қазір сүт өнімдерінің кеден салығы 5-30% аралығында болса, тыңайтқыштардан алынатын баж 6% құрайды. Бес жыл ішінде: құс еті (20%), дөңгелектер (5-30%), 10 жыл ішінде автобустар (30-40%), жеңіл көліктер (50-70%), жүк көліктерінен (17%) алынатын баж төмендемек. 2027 жылы бензин үшін кедендік баж мүлдем алынып тасталады (қазір 19 пайыз). Біздің бағамдауымызша, ЕАЭО экспорттаушылары жылына осы кеден салығының өзінен 40 млн долларға жуық қаржы үнемдей алады. Ал, өтпелі кезең аяқталғаннан кейін үнемделетін қаржы көлемі 55-60 млн долларға жуықтамақ. Сонымен қатар, вьетнамдықтар басымдыққа ие инвестициялық жобалар шеңберінде моторлы көлік құралдарын жасайтын өндіріс ошақтарын ашу жөнінде келіссөздерді бастауға дайын екендіктерін білдірді.

Сонымен, ЕАЭО пен Вьетнам арасындағы еркін сауда-саттық аймағы туралы келісім біздің елдеріміз арасындағы инвестициялық ынтымақтастықты жандандыруға ықпал етеді және сауда-саттықты либералдандыру мәселелерін реттеп қана қоймай, сауда-саттық қызметінің ережесін қалыптастырып, интеллектуалдық меншік құқын қорғау, мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру, техникалық, санитарлық және фитосанитарлық реттеу шарттарын нақтылап береді.

Вьетнам – ірі және экономикасы дамып келе жатқан ел. 96 млн халқы бар бұл елдің ІЖӨ жылына 5-6 пайыз деңгейінде өсім беріп отыр. ЕЭК болжамынша, еркін сауда-саттық аймағы Вьетнаммен арадағы тауар айналымын 2020 жылға қарай қазіргі 4 млрд доллардан 10 мрд долларға жеткізуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, бұл одақ елдері үшін миллиард халқы бар Азия мен Тынық мұхит нарығына шығуға мүмкіндік жасайды. Себебі, Вьетнам Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері қаумдастығының еркін сауда-саттық аймағына кіреді.  

Ал, Израиль мен Мысыр туралы айтар болсақ, ол үшін арнайы зерттеу топтары құрылды. Қазір Израильмен жүргізіліп жатқан жұмыс аяқталуға жақын. Алдағы айларда зерттеу нәтижесі қорытылып, келіссөздерді жүргізудің тиімділігі жайлы шешім қабылдануы тиіс. Мысырлық серіктестермен де осы бағытта жұмыс істеп жатырмыз. Бірақ ол әлі бастапқы сатыда тұр. Бірлескен зерттеу тобының  баяндамасы жасалып жатыр. Келіссөздерді бастау туралы шешім осы баяндама негізінде қабылданады. Үндістанмен де осындай келісім бекітпек ойымыз бар. Иранға келер болсақ, бұл мәселенің күнтәртібінде тұрғаны шындық. Бірақ, еркін сауда-саттық аймағын құру туралы келісімді жан-жақты бағамдау жұмыстарын бастау туралы шешім қабылдана қойған жоқ.

Оған қоса, Еуразиялық экономикалық комиссия Қытаймен сауда-экономикалық байланыстарды жандандыру мүмкіндіктерін қарастырып жатыр. Бұл жерде преференциялы сауда келісімі жайлы сөз болып отырған жоқ. Тиісті шешімді Жоғарғы еуразиялық экономикалық кеңестің мамыр айындағы отырысында ЕАЭО басшылары қабылдаған болатын. Бүгінде Қытайдың «Жібек жолының экономикалық белдеуі» жобасының маңызы артып отыр. Ол біздің елдерімізде өнеркәсіптің дамуына, көліктік инфрақұрылымның жаңғыртылуына, Еуразия аймағының тасымалдау мүмкіндігінің артуына зор серпін бермек. Сондай-ақ, 30-дан астам ел мен аймақтық бірлестіктер ЕАЭО-қа еркін сауда-саттық аймағын құру туралы ұсыныс жасап отыр. Бұл әлемде біздің ұйымға деген қызығушылықтың арта бастағанын көрсетеді.

 

- Бұған дейін айтылғандай, ЕАЭО-тың бірегей құрылыс, ауыл шаруашылық және сауда рыногы 2015 жылдан бастап іске қосылады делінген болатын. Сақтандыру және медициналық қызмет, зейнетақымен қамтамасыз ету сынды әлеуметтік блок бағытында қандай жұмыстар атқарылып жатыр?

- Еуразиялық экономикалық одақ құрылғалы бері әлеуметтік саладағы көптеген мәселелер шешімін тауып жатыр. Одаққа мүше мемлекеттерде жұмысшыларды әлеуметтік сақтандыру туралы талаптың маңызы зор. Мәселен, жұмысшылар мен олардың отбасы мүшелері уақытша жұмыс істеу қабілетінен айырылу немесе бала күтімі үшін міндетті сақтандыру құқығын және өндірістегі бақытсыз жағдайлар мен кәсіби сырқаттардан міндетті сақтандыру құқын пайдалана алады;  міндетті медициналық сақтандыру құқы беріледі. Одаққа мүше мемлекеттерде жұмысшы мигранттар сол елдің тұрғындары сияқты тегін медициналық жедел жәрдем қызметін пайдалана алады. Ал, өзге медициналық қызмет сол жұмыс істеп жатқан елдің заңдары арқылы белгіленген талаптар негізінде көрсетіледі. Одақ елдерінен келген жұмысшылар мен олардың отбасыларына жедел медициналық көмек тегін көрсетіледі. Ол үшін медициналық сақтандыру полисі талап етілмейді. Еңбекшілер мен олардың отбасын зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесі олардың тұрғылықты елінің заңдары негізінде шешіледі. Қазіргі таңда Еуразиялық экономикалық комиссия одаққа мүше мемлекеттердің үкіметтерімен бірлесіп, ЕАЭО елдерінің еңбеккерлерін зейнетақымен қамтамасыз ету туралы халықаралық келісімшарт әзірлеп жатыр.

 

- ЕАЭҚ-қа мүше мемлекеттер 2025 жылға қарай қаржылық реттеу саласындағы барлық талаптарды өзара үйлестіріп, банк және сақтандыру лицензиясы, құнды қағаздар саласындағы лицензияларды өзара мойындау туралы келіскен болатын. Бір сөзіңізде егер жылдамдықты арттырсақ оған тез арада қол жеткізуге болатынын айтып едіңіз. Осы бағыттағы жұмыс қалай жүріп жатыр? Жақын келешекте қандай нәтижелердің куәсі боламыз?

- Өзіңіз айтып кеткендей, үйлестіру жоспарын әзірлеу мен іске асыруға өте көп уақыт қажет және ол қажырлы еңбекті талап етеді. Алайда, біз параллельді түрде және қаржы нарығының ең қажетті әрі кезек күттірмейтін сегменттерінде жеделдетілген режимде жұмыс істеуге бел будық. Мысал ретінде ЕАЭО мүше мемлекеттердің брокерлері мен дилерлерінің ұлттық қор биржаларына кіруіне мүмкіндік жасау жобасын атап өтуге болады. Жоба одаққа мүше мемлекеттердің қор биржаларына қатысуына 2016 жылдан бастап мүмкіндік беруді көздейді. Меніңше, бұл қаржы рыноктарының ықпалдасуына қосымша серпін беріп, қаржы нарығына қатысушыларды ынталандырады.

Жақын келешекте іске асырылатын жобаның енді бірі – сақтандыру рыногына қатысты, дәлірек айтсақ, ЕАЭО елдері аумағында Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру жөніндегі полистерді мойындау. ЕАЭО-қа мүше мемлекеттерде ішкі сақтандыру бойынша сақтандыру жарнасы әртүрлі тәсілдермен белгіленеді. Қазіргі таңда біз осы мәселеде ортақ әрі тиімді шешімге келу үшін жан-жақты жұмыс істеп жатырмыз. Былайша айтқанда, қарекетсіз отырған жоқпыз. 

 

- Біртұтас қадағалау органы Алматыда орналасқан. Жуырда президент Ұлттық банкті Алматыдан Астанаға көшіру және «Астана» қаржы орталығын құру туралы жарлыққа қол қойды. Бұл ЕАЭО қаржылық реттеу органын Алматыға орналастыруға кедергі келтірмей ме?

- Біздің елдеріміз 2025 жылы Алматыда ЕАЭО шеңберінде біртұтас қаржылық реттеу органын құру туралы келіскен болатын. Комиссия үшін одаққа мүше мемлекеттердің ортақ қаржы нарығын құруға, қаржылық заңдарды үйлестіру процесін аяқтауға және ортақ реттеушінің қызметі мен өкілетіне қатысты мәселелерді шешуге бірлесіп күш салуы маңызды. Ұлттық банкті Алматыдан Астанаға көшіру Қазақстан қаржы ррыногы үшін өте маңызды. Аталған шешім Қазақстан елордасын әлемдегі жетекші қаржы орталықтарымен байланыстыруға мүмкіндік береді және көптеген аймақтармен арадағы байланысты күшейтеді.

Ал, Қазақстандағы қаржы институттарының басым бөлігі орналасқан Алматы қаласы ел ішіндегі қаржы қызметі шоғырланған орталық болып саналады. Президент айтқандай, Алматы қашанда ірі аймақтық қаржы орталығы болып қала береді. Бұл шешім ел ішіндегі қаржы қызметінің кеңінен таралуына мүмкіндік бермек. Қаржы нарығы субъектілерінің Астана мен Алматы сынды қос ірі мегаполисте орналасуы Қазақстанның қаржы секторын дамытуға ықпал етері сөзсіз. Сондықтан, Қазақстан жағынан ЕАЭО-тың қаржылық реттеу органын Астанаға көшіру туралы ұсыныс түсіп жатса тараптар оны қарап шығуға дайын.  

 

- Қазақстандық бизнесмендер Ресейдегі девальвациядан кейін ресейлік тауарларға шектеу енгізуді ұсынған болатын. Яғни, олар ЕАЭО басты қағидасын бұзуды сұрады. Біздегі бизнес бәсекеге қабілетсіз болып шықты және Біртұтас экономикалық кеңістіктің жақсы жағын сезіне алған жоқ. Осындай қиындықтарға дайын болу үшін не істеу керек? Жалпы, осы ықпалдастықтың қазақстандық бизнес үшін пайдасы бар ма?

- Ресей рублінің құнсыздануы қазақстандық бизнеске жағымсыз әсер еткені сөзсіз.  2014 жылы теңгенің нақты құны едәуір өсті. Ол экспортқа жағымсыз ықпал етіп, Қазақстанға импортталатын тауарлар бағасы айтарлықтай арзандады. Бұған Ресей рублінің девальвацияға ұшырауы түрткі болды. Осы құбылыстар одаққа мүше мемлекеттердің Біртұтас экономикалық кеңістік туралы келісімшарт талаптарын орындап, экономика және қаржы салаларында үйлестірілген саясат жүргізуі қажеттігін тағы бір рет дәлелдеп берді.

Соған байланысты біз тұрақты қызмет ететін арнайы орган құруды ұсындық. Оның басты міндеті қаржы-экономика саласында, соның ішінде, макроэкономикалық, валюта, монетарлық, салық және бюджет саясатын үйлестіру болып табылады. Сонымен қатар, ол ұлттық үкіметтердің іс-әрекеттерін мониторингтен өткізеді және аталған салаға қатысты есептер дайындап, Жоғарғы Еуразиялық кеңес алдында есеп береді.

Еуразиялық қана емес, кез-келген ынтымақтастық алдағы уақытта қазақстандық бизнес үшін тек пайда әкелері даусыз. ЕАЭО-тың ішкі шекараларында кедергінің жоқтығы бизнеске оралғы болатын әкімшілік тосқауылдарды жояды; өнімдер мен қызмет түрлері ақырғы тұтынушылар үшін арзандай түседі.

Қазақстандық бизнес мұндай қиындықтарға қалай дайындалуы тиіс? Бұл жерде өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету қажет. Бәсекеге қабілетті өнім шығару бизнес пен ұлттық үкіметтер үшін маңызды мәселелердің бірі. Біз бизнес үшін ыңғайлы реттеу ортасын дайындап беруіміз керек. ЕЭК кәсіпкерлерге комиссия актілері жобаларының реттеуші әсерін бағалауға мүмкіндік береді. Сондықтан кәсіпкерлерді осы жұмысқа атсалысуға шақырамын.

 

- Наурыз айының соңында Ресей президенті ЕАЭО елдерінің валюталық одағын құруды ұсынған болатын. Қазір осы одаққа қатысты келіссөздер жүріп жатыр ма?

- Жоқ, бұл мәселеге қатысты ешқандай келіссөз жүргізілген жоқ. Осы жерде Еуразиялық экономикалық одақ туралы келісімшартта біртұтас валюта енгізу туралы айтылмағанын атап өткім келеді. Келісімшартқа сәйкес, одаққа мүше мемлекеттер тек валюта саясатын келісіп жүргізеді.

Келісілген валюта саясатының негізгі принципі – ішкі және халықаралық қаржы нарығында одаққа мүше мемлекеттердің валютасына деген сенімді арттыру үшін валюта саясатын үйлестіріп, өзара келісіп жүргізу.

Ресей президентінің ұсынысына келер болсақ, бұл Ресей мен РФ Орталық банкіне жүктеліп отырған міндет. Ресей тарапынан жасалған ұсыныстар ЕАЭО Үкіметаралық және Жоғарғы кеңесінің назарына ұсынылуы мүмкін. Бірақ ол мемлекет басшылары мен үкімет жетекшілері деңгейінде келісілуі тиіс.

Оның үстіне, ЕАЭО-қа мүше мемлекеттер аймағында біртұтас валюта енгізуге объективті себептер жоқ. Тиісті тауар легі, қызмет, капитал мен инвестиция легі аз. 2014 жыл қорытындысы бойынша, біздің елдеріміз арасындағы сыртқы сауда айналымындағы өзара сауда-саттық үлесі 11,7 пайызды құраған. Мәселен, Еуроодақта өзара сауда, қызмет, өзара инвестиция үлесі қай кезде де 60 пайыздан төмендеген емес. Сондықтан, одаққа мүше елдер арасындағы экономикалық байланыс тиісті деңгейге көтерілген жоқ деуге әбден болады. Оған қоса, біртұтас ақша-кредит саясатын жүргізу үшін бірыңғай бюджет және салық саясатын қалыптастыру қажет. Бұл келісімшартта да, тараптар арасындағы келіссөздерде де талқыланған жоқ. Тараптардың қай-қайсысы да ақша-кредит және салық-бюджет саласындағы өкілеттігінен айырылуға дайын деп ойламаймын.

Валюта одағының тиімділігін талқаламас бұрын ЕАЭО елдері қаржы секторындағы саясатын үйлестіріп алуы тиіс. Ол үшін бағам саясатын үйлестіру шараларын, негізгі экономикалық шешімдерді үйлестіру шараларын қолға алу қажет.

Ең бастысы, экономикалық ықпалдастық одаққа мүше мемлекеттердің экономикасы мен халқының мүддесі үшін қызмет етуі тиіс. Ықпалдастық үшін ықпалдастық орнатып, жасандылыққа ұрынудың қажеті жоқ. Одан ешқандай пайда болмайды. Әрбір стратегиялық интеграциялық шешім экономикалық жағынан тиімді болуы тиіс. Сонда ғана ықпалдастықтың одаққа мүше елдердің бәріне пайдасы тиеді.

 

- Сұқбатыңыз үшін рақмет!

Маусым, 2015
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты