Airport Management Group (AMG) бас директоры Клод БАДАН:
"БІЗ ҮШІН ҰШУ ҚАУІПСІЗДІГІНІҢ МАҢЫЗЫ ЗОР"

Қазақстандағы мемлекеттік әуежайлардың басым бөлігі шығынмен жұмыс істейді. Ал, кейбірі тіпті тақырға отырған деуге де болады. Бүгінде ол әуежайлардың пайдалануға кеткен шығынды жабуға да қауқары жетпейді. Бұл жерде дамуға және жолаушыларға қолайлы жағдай жасауға инвестиция салу туралы айтудың өзі артық. Сондықтан мемлекетке тиесілі 11 әуежайда ұшу қауіпсіздігі мен авиациялық сервис деңгейін халықаралық стандартқа сәйкестендіріп, қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізу мақсатында Airport Management Group (AMG, «Қазақстан темір жолы» құрамында) құрылған болатын. AMG бас директоры (Басқарма төрағасы) Клод БАДАН «Интерфакс-Қазақстан» агенттігіне берген сұқбатында компанияның болашақ жоспарлары жайлы әңгімелеп берді.

 

– Қазір еліміздегі 6 мемлекеттік әуежай AMG компаниясының басқаруына берілген. Компания алдындағы негізгі міндеттер жайлы айтып берсеңіз.

– Ең бірінші маңызды міндет – барлық мемлекеттік әуежайлардағы ұшу қауіпсіздігі мен авиациялық қауіпсіздік деңгейін ИКАО стандарттарына сәйкестендіру. Екінші мақсат – мемлекеттік әуежайлардағы қаржылық көрсеткіштерді жақсартып, қаржылық тұрақтылықты нығайту болып табылады. Ол үшін ҚТЖ соңғы 10 жылда авиациялық және ұшу қауіпсіздігі саласында көш бастап тұрған Цюрих әуежайымен жеті жылдық контракт бекітті. Бұл контракті мынадай қос мақсатты көздейді: бірінші, Цюрих әуежайы өндірістік, әкімшілік, коммерциялық мәселелер мен кадр саясаты жағынан толық қолдау көрсетеді. Екіншісі – әуежайлардың қызметкерлеріне халықаралық үздік тәжірибені үйретіп, ноу-хау технологияларды өткізіп береді. Біздің компания әзірге мемлекет қарамағындағы 11 әуежайдың алтауын өз жауапкершілігіне алып отыр. Олар: Астана, Қызылорда, Көкшетау, Петропавл, Шымкент және Қостанай әуежайлары. Бірер айдан соң Павлодар, Атырау, Ақтөбе әуежайлары да біздің басқаруымызға көшеді. Келесі жылы Семей мен Өскемен әуежайлары да бізге берілмек.

 

- Мемлекеттік әуежайлардың қаржылық ахуалы қандай және қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін қандай жолды таңдау қажет деп ойлайсыз?

- 6 әуежайдың ішінде Астана мен Шымкент әуежайларының ғана жағдайы тәуірлеу. Қостанайда мүлдем табыс жоқ, Қызылорда әуежайы шығынға белшеден батып отыр. Көкшетау мен Петропавл әуежайларының банкротқа ұшырағанына біраз болған. Қазір олардың жұмысшылар алдындағы жалақы қарызын ҚТЖ тобы төлеп отыр.

Анықтама: Көкшетау мен Петропавл әуежайларының несие қарызы 1 млрд 450 млн теңгеге жуықтайды.

Халықаралық стандарттар бойынша, әуежай пайдалану шығынын жабу үшін жыл сайын кем дегенде 200 мың жолаушыға қызмет көрсетуі тиіс. 2014 жылға қатысты цифрларға тоқталар болсақ, Астанада әуежай қызметін пайдаланған жолаушылар саны 2,9 млн, Шымкентте 440 мыңды, Қызылордада 170 мыңды, Қостанайда 120 мыңды, Петропавлда 17 мыңды, ал, Көкшетауда 18 мыңды құраған. Яғни, аймақтық әуежайлардың көбі ешқашан пайдалану шығындарын жаба алмайды. Бұл мүмкін емес.

 

- Бұны шешу жолдары бар ма?

- Оның шешімі біреу – мемлекет тарапынан субсидия бөлінуі керек. Бірақ заң бойынша мемлекет әуежайларды емес, әуе компанияларының авиажелілеріне ғана субсидия бере алады. Сондықтан заңға, соның ішінде салық заңдарына түзету енгізу қажет. Қазір біздің құқықтық департаментіміз Инвестиция және даму министрлігімен осы бағытта қоян-қолтық жұмыс істеп жатыр. Яғни, тығырықтан шығудың екі-ақ жолы бар: не субсидия бөлу тетіктерін ойластырамыз немесе әуежайларды жабамыз. Бірақ, аймақтық әуежайлардың азаматтырымыз үшін маңызы зор болғандықтан оларды жаппауға барынша күш салу керек.

 

- ЭКСПО-2017 көрмесі қарсаңында Астана әуежайында сервисті жақсарту бағытында қандай іс-шаралар атқарылмақ? AMG осыдан біраз бұрын ұшақ жолаушыларын тамақтандыру мен жерлік қызмет көрсету сапасын жақсартуға саладағы үздік қос компанияны тартатынын хабарлаған болатын. Келіссөздер қай деңгейге жетті?

- Әлемдік көшбасшы компанияларды ЭКСПО-2017 көрмесі үшін шақырып отырған жоқпыз. Бірақ әрине, оның ЭКСПО-ны тиісті деңгейде өткізуге көмегі тиері даусыз. Көрме өтпеген күннің өзінде де біз сапаны көтеру үшін әлемдік көшбасшылардың көмегіне жүгінген болар едік. Бұл жергілікті компаниялар өз міндетін дұрыс атқара алмағандығынан емес. Мәселен, 55 мыңға жуық қызметкері бар Swissport әлемнің 45 еліне қызмет көрсетеді. Олар тек жерлік сервис пен ұшақтарға жанар-жағармай құюмен ғана айналысады. Олардың қолында жерлік сервисті басқаруға арналған ең заманауи ақпараттық технологиялар бар. Астана әуежайында аталған құралдарды пайдалану өте қымбатқа түсер еді. Осы факторларды ескере отырып біз ұшақ жолаушыларын тамақтандыру саласындағы үздіктердің бірі – Gate Gaurmet компаниясымен ынтымақтастық орнату жөнінде шешім қабылдадық. Қазір қос компаниямен жүріп жатқан келіссөздердің екеуі де аяқталуға жақын.

 

- Контрактілерге жылдың соңына дейін қол қойыла ма?

- Иә, қол қоямыз деп ойлаймын.

 

- Ынтымақтастықтың негізгі шарттары қандай?

- Әзірге нақты сома мен цифрлар бекітілген жоқ. Біздің басты шартымыз мынадай: Swissport пен GateGaurmet толығымен жергілікті еңбек персоналын жұмысқа алады. Осылайша, олар тиісті жұмысты атқарады, қондырғы мен алаңды пайдаланғаны үшін жал ақысын төлейді, сондай-ақ рояльти төлейді.

 

- Шымкент әуежайын дамыту жобасы қалай іске асырылып жатыр?

- Біз қазіргі терминалдың оң жағына жаңа терминал салуды жоспарлап отырмыз. Өйткені, қазіргі терминал маңындағы жерлер жеке тұлғалар мен Қорғаныс министрлігіне тиесілі. Оның үстіне, жаңа терминалға дейін темір жол тармағы тартылады. ҚТЖ Еуропа әуежайларындағы сияқты ұшу-қону алаңынан екі шақырым жерде үлкен көлік-логистика орталығын салуды жоспарлап отыр.

Бұл жобаның тағы бір маңызды тұсы – «Карго» жүк терминалын салу. Сол маңайға жүкті әуежайға апарып-алып келетін жүк көліктеріне арналған тұрақ салынады. «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізінің Шымкент арқылы өтетінін ескерсек, бұл жүк тасымалының болашақтағы әлеуетін арттыра түспек.

Жобаның бірінші бөлімі 2017 жылға дейін іске асырылуы тиіс. Содан соң Шымкент тас жол, рельс пен ұшақтарды біріктіретін тұңғыш интермодальді бекетке айналады. Қазір біз жобаның дизайнын әзірлеп, қаржыландыру мәселелерін қарастырып жатырмыз.

 

- Шымкентте қолға алынып отырған жоба басқа қалаларда да жүзеге асырыла ма?

- Әрине. Қазір біз ҚТЖ-мен бірге жүкті ауамен де, шойын жол бойымен де тасымалдау мәселесін пысықтап жатырмыз. Мәселен, Қытайдан Қазақстанға (Астана) дейін жүкті темір жол арқылы, ал, Қазақстаннан Еуропаға дейін әуе көлігі арқылы тасымалдауды ұсынып отырмыз. Неліктен? Қазіргі таңда Азия мен Еуропадан темір жолмен және теңіз арқылы жүк тасымалдаушылар бір контейнер үшін 10 мың доллар алады. Жүкті шамамен 14-15 күнде жеткізіп береді. Ал, әуе арқылы тасымалдау құны 50 мың доллар, жүк 1-3 күнде жетеді. Егер біз (мерзімі шектеулі) жүкті аралас тәсілмен жеткізетін болсақ, ол 6-7 күнде жетеді және құны да арзанырақ, бір контейнер үшін 30 мың долларға шығады. Бұл жобаны жүзеге асыру үшін уақытша сақтау қоймаларын салу қажет. Жолаушылар мен жүкті бір мезгілде жеткізетін болсақ іріфузеляжды ұшақтар алу керек болады. Бүгінде мұндай ұшақтардың көбі Астанадан емес, Алматыдан ұшады.

ҚТЖ жыл сайын 100-200 мың тонна жүк тасымалдайтын халге жеткен кезде біз жүкті әуе арқылы тасымалдауға кірісе аламыз.

 

- Барлық 11 әуежайға келешекте қанша инвестиция жұмсау көзделіп отыр?

- 2030 жылға дейін 11 әуежайға барлығы 250 млрд теңге инвестициялауды жоспарлап отырмыз. Алдағы бес жылда біздің басқаруымызға өткен 6 әуежайды дамытуға 167 млрд теңге жұмсалмақ. 2017 жылға дейін Астана әуежайына 61 млрд теңге, Петропавл – 7,7 млрд теңге, Қостанай – 13 млрд теңгеге жуық, Қызылорда - 6,5 млрд теңге, Шымкентте мультимодальды тасымал орталығын салуға 23,5 млрд теңге жұмсау қарастырылған.

 

- Әуежайлар жаңғыртылғаннан кейін жолаушылар мен жүк тасымалы санын өсіру мүмкіндігі қаншалықты артады?

- Әуе компаниялары белгілі бір қалаға рейс ашу туралы шешім қабылдауы үшін оның әуежайының жаңа болғаны жеткіліксіз. Бұл бірінші кезекте рынокқа байланысты нәрсе. Екіншіден, авиациялық қауіпсіздік, ұшу қауіпсіздігіне байланысты мәселе. Сондықтан мен үшін қазір ең маңызды мәселе – ұшу қауіпсіздігі. Цюрих әуежайымен атқарылатын жұмыс ұшу қауіпсіздігі деңгейін көтеруге бағытталған. Бұл көп уақытты қажет ететін шаруа. 2015-2016 жылдары алты әуежайды тиісті қондырғылармен жабдықтауға мемлекет бюджетінен 3,1 млрд теңге бөлу қажет болмақ.

Жалпы, ақша болса көп шаруа тындыруға болады. Бірақ, қызметкерлердің менталитетін өзгертуге өте көп уақыт қажет. Адамдарды жауапкершілікті жан-тәнімен ұғынуға үйрету, ИКАО талаптарын бұлжытпай орындау керектігін түсіндіру оңай емес. Мәселен, әуежай қызметкерлерінің бәрінің, сол сияқты менің де рұқсат қағазым (куәлік) бар. Өткен жылы әуежайға келгенде мені ешбір тексерусіз ішкі кіргізді. Тексермейсіңдер ме деп сұрағанымда: «Сіз бастықсыз ғой» деп жауап берді. Мен басқа әуежайларға барған сайын осындай жағдайға тап боламын. Осы  қате қайталана береді. Айтыла айтыла жауыр болды. Осыны өзгертуіміз керек.

- Әуежайлардың тариф саясаты өзгере ме?

- Әуежайлар үшін негізгі табыс көзі екеу: авиациялық қызмет және авиациялық емес қызмет (мейрамханалар, дүкендер, такси, дьюти-фри). Осыдан шамамен бір жылдай уақыт бұрын қабылданған заң олардың авиациялық емес қызметпен шексіз айналысуына мүмкіндік береді. Сондықтан біз салалық емес қызмет түрлерінен түсетін табысты арттыру үшін жан-жақты жұмыс істеп жатырмыз.

Анықтама: Астана әуежайы таза табыстың 19 пайызын, Цюрих әуежайы 50 пайызын, Ыстамбұл әуежайы 70 пайызға жуығын авиациялық емес қызмет түрлерінен табады.

Біз бұған қалай қол жеткіздік? Біріншіден, жалға алушылармен келісімшарт бекіту жүйесін ауыстырдық. Бұдан былай әрбір жалға алушы нақты бекітілген мөлшерде жал ақысы мен батыстағы сияқты табысының белгілі бір пайызын төлеп отырады. Екіншіден, жолаушыларға қызмет көрсету сапасын көтеру мақсатында бірыңғай тасымалдаушы – такси таңдап алынды. Ұшып келген жолаушылар жүкті күтіп тұрған кезде белгіленген прайс бойынша таксиге тапсырыс бере алады. Терминалдан шыға берісте оны жолдың бірінші жолағында такси күтіп тұрады. Әрине, басқа такси жалдауға да болады. Бірақ өзге таксилердің бірінші жолақта тұруына рұқсат етілмейді. Сонымен қатар, қазір біздің команда үкімет тарапынан реттелетін тарифтердің кейбір түрлерін мемлекеттің ықпалынан шығарып алу бағытында жұмыс істеп жатыр. Жыл соңына дейін заңға тиісті өзгерістер енгізуге мүмкіндік туады деп ойлаймыз. Осы жерде бір айта кетерлігі, тариф саясаты 2003 жылдан бері өзгерген жоқ. Сол себепті қазіргі тарифтерден әуежайлар зиян шегіп отыр. Әуежайлардың тариф саясаты икемді болуы тиіс. Бұл жаңа әуе тасымалдаушыларды тартып, бәсекелестікті дамытуға мүмкіндік береді. Түптеп келгенде билет құны арзандайды.

 

- Тұщымды әңгімеңіз үшін рақмет!

Мамыр, 2015
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты