Қазақстан сыртқы істер министрі Ерлан ЫДЫРЫСОВ:
ЕАЭО ҚОЛ ҚОЮ АРҚЫЛЫ БІЗ ТЕҢ ҚҰҚЫЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘРІПТЕСТІКТІҢ ЖАҢА ДЕҢГЕЙІНЕ ШЫҚПАҚПЫЗ. ОНЫҢ ӨТКЕН КЕҢЕСТІК ДӘУІРМЕН ЕШҚАНДАЙ БАЙЛАНЫСЫ БОЛМАЙДЫ
Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев сейсенбіде "Еуразиялық экономикалық одақ жөніндегі келісімшартты ратификациялау туралы" заңға қол қойды. Қазақстандықтарға жаңа бірлестіктен не күтуге болады, басқа мемлекеттердің тарапынан ЕАЭО деген қызығушылық қандай, "үштік" елдерінің жақындасуы қандай экономикалық пайда әкелмек, осы туралы "Интерфакс-Қазақстан" агенттігіне республика сыртқы істер министрі Ерлан ЫДЫРЫСОВ айтып берді.
- Ерлан Әбілфайызұлы, Қазақстан үшін Мәскеу және Минскімен экономикалық интеграцияланудағы жаңа кезеңнің қаншалықты маңызы бар?
- Еуразиялық экономикалық интеграцияның біздің еліміздің экономикалық дамуына қосып отырған үлесі мол. Еуразиялық экономикалық одақ біздің еліміздің экономикасы үшін үлкен мүмкіндіктер бермек. Еуразиялық интеграцияның мемлекеттердің таза экономикалық өз ара ықпалдастық мәселелерін қамтып отырғандығын атап өткен жөн. Бұл интеграция құрудың маңызды қағидасы. Еуразиялық экономикалық одақтың экономикалық интеграцияның бұрынғы түрлерінен айтарлықтай өзгешелігі – біздің республикамыздың даму мүмкіндіктерін елеулі жақсартатын келісімшарттар.
Бәріне белгілі, Қазақстан дүниежүзілік мұхитқа шығар жолы жоқ әрі әлемде мұхиттан алыс жатқан ірі ел болып табылады. Тасымалдау шығындарының көптігі ғаламдық рыноктардың қолжетімділігін және біздің экономикамыздың түрлендірілуін тежеп отыр.
Сол себепті ЕАЭО бойынша әріптес елдердің инфрақұрылымдарына қолжетімділік туралы келісімдер біздің экспортаушыларымыздың көлік және басқа да шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Сәйкесінше экспортқа, оның ішінде Еуропа елдеріне жіберілетін қазақстандық өнімнің бәсекелестік қабілеттілігі артпақ.
Кеден одағына қатысушы елдердің арасында кедендік шекаралардың жоқтығы қазірдің өзінде бидай, ұн, басқа да дайын және шикізаттық тауарларды әлемдік рыноктарға экспорттаушыларымызға жол шығындарын және жол жүру уақытын қысқартуға мүмкіндік беріп отыр.
Сонымен қатар, Еуразиялық экономикалық одақтың біріккен рыногы Шығыс пен Батыс арасын байланыстырушы және логикалық буын болып табылады. Бұл жағынан алып қарағанда, Қазақстанның ортақ шекара түрінде белгілі бір артықшылығы бар, мәселен, біздің елдің Қытай сияқты басты рынокпен ортақ шекарасы бар; сонымен қатар біз Орталық Азияның дамып отырған рыногымен шектесіп жатырмыз. Ресей арқылы бізге еуропалық елдерге және теңізге жол ашылмақ.
"Батыс Еуропа – Батыс Қытай" халықаралық көлік дәлізі, Қазақстан-Түркменстан –Иран-Парсы шығанағы маршруты бойынша теміржолдың салынуы сияқты инфрақұрылымдық жобалардың орындалуы біздің көліктік тартымдылығымыздың артуына және континентальды аралық "көпірлердің" құрылуына ықпал етпек. Жаңа темір жол маршруттарынан барынша пайда алу үшін біз өзіміздің инфрақұрылымға қомақты қаржы жұмсап отырмыз.
Жуық арада жалпы ұзындығы 1200 шақырымнан асатын "Жезқазған–Бейнеу" және "Арқалық–Шұбаркөл" екі теміржол магистральды линиясы пайдалануға берілді, олар Қазақстанды шығыста Қытаймен, батыста Каспий теңізімен байланыстырып отыр.
Келешекте еуразиялық интеграция Еуропалық одақ елдеріне біршама пайдалы болады деген сенімдемін.
Егер бұрындары еуропалық және азиялық өндірушілерге сәйкесті процедуралары көзделген үш мемлекеттік шекараны кесіп өту керек болса, енді бірыңғай кедендік тарифтері және стандарттары бар кеңістіктің құрылуы континент аралық жүктердің өткізілуін елеулі түрде жеңілдете түспек, демек жүк көлемі арта түспек.
Оған біздің"Азия – Еуропа" Форумына (АСЕМ) енуіміз де ықпал етеді, оның мәні континенттің екі бөлігі арасында бүкіл салаларда жақсы қарым-қатынас орнату болып табылады.
Еуразиялық экономикалық одаққа қатысушы ретінде Қазақстанға деген әлемдік қызығушылық қаншалықты артты?
Дүниежүзінің Қазақстанға ғана емес, тұтас алғанда Одаққа деген қызығушылығы артып отыр. Көптеген елдер біздің ортақ рыногымызға енгісі келеді, өйткені Еуразиялық экономикалық одақтың мүмкіндігі зор болып отыр. Жалпы халқы 170 млн асатын және жиынтықты ІЖӨ 2 трлн долларды құрап отырған ЕАЭО әлемдегі ірі аймақтық интеграциялық бірлестік болуға тиіс.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы КО мүше елдермен бірігіп Еуропалық еркін сауда қауымдастығымен (Швейцария, Норвегия, Исландия және Лихтенштейн), Жаңа Зеландия, Вьетнам Социалистік Республикасымен преференциалды келісімдер жасасу туралы келіссөздер жүргізіп отыр.
Сондай-ақ Израиль Мемлекетімен және Үндістан Республикасымен еркін сауда туралы келісім жасасудың дұрыстығын зерттеуші бірлескен жұмыс топтары құрылған.
Сонымен қатар, Мысыр Араб Республикасымен еркін сауда туралы келісім жасасудың дұрыстығын зерттеуші бірлескен жұмыс тобы құрылды.
Жақын уақытта ғана Минскіде ЕАЭО Арменияның қосылуы туралы келісімшартқа қол қойылды және Қырғызстанның Бірыңғай Экономикалық Кеңістікке қосылуы туралы "жол картасы" мақұлданды.
- ЕАЭО болашақ саяси тұтастығы туралы әр түрлі сарапшылар айтып жүрген қауіптерге орай не деп жауап берер едіңіз?
- Сауалдардың бірқатарына сіз өзіңіз жауап бердіңіз. Қанша адам болса, сонша пікір болады.
Еуразиялық экономикалық одақтың таза экономикалық бірлестік екендігін айқын түсіну керек.
Еске салып өтелік, тура 20 жыл бұрын біздің елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ММУ-де кеңестік дәуірден кейінгі кеңістікте Еуразиялық одақ құру идеясын айтқан болатын.
Бастапқы кезеңде Кеден одағы құрылды, артынан Бірыңғай Экономикалық кеңістік, сосын биыл Астанада 29 мамыр күні Беларусия, Қазақстан және Ресей басшылары Еуразиялық экономикалық одақ туралы келісімшартқа қол қойды.
Осы орайда мына жәйттерді түсінген маңызды.
Бірінші – Еуразиялық экономикалық одақ саяси бірлестік емес. Келісімнің мәні таза экономикалық ынтымақтастық мәселелері.
Екінші – Еуразиялық экономикалық одақ жұмысын бастағанда КСРО-ға қайта оралу деген болмайды.
Тараптардың егеменді теңдігі, тең құқылық, ұлттық мүдделерді ескеру қағидасы қамтамасыз етілген.
ЕАЭО туралы келісімшартта стратегиялық мәні бар шешімдерді қабылдау консенсусының нақты механизмі көзделген, бұл қандай да болмасын бір мемлекеттің басымдығына жол бермейді. Мәселен ол іс жүзінде ұлт үстемдік орган болып табылатын Комиссия Төралқасында бар. Онда шешімдерді консенсус арқылы және біліктілікті көпшіліктің қабылдау механизмі көзделген. Аса сезімтал мәселелер бойынша да шешімдер консенсус арқылы қабылданады. Қалғандары бойынша, үштен екі дауыс жинаған біліктілікті көпшіліктің дауысымен.
Оның үстіне, Төралқа қабылдаған кез-келген мәселені Комиссия Кеңесі тежей алады, онда шешімдер тек консенсус арқылы ғана қабылданады. Тіпті Комиссияның осы шешімдерінің өзі жекелеген мемлекеттердің мүдделеріне сай болмаған жағдайда, Жоғарғы және Үкіметаралық кеңестердің деңгейінде қайта қарала алады.
Және де ең соңғы шара, кез-келген мәселе бойынша ЕАЭО-та құрылып отырған Сотқа шағымдануға болады.
Үшінші – атап өту керек, Келісімшартқа орай, бізге ештеңе басқа үшінші мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен арада келісімшарт жасасуға тыйым сала алмайды.
Бұл біздің көп векторлы сыртқы саясатымыздың қағидасы. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бұл бағытта Қазақстанның ұстанымын айқын белгілеп бергені кездейсоқтық емес: "Егеменді мемлекеттер ретінде біз өз ара мүдделерімізге қысым келтірместен, әр түрлі елдермен, халықаралық ұйымдармен белсенді түрде ынтымақтасудамыз. Одақ бұл бағытта бізге кедергі жасамауға тиіс".
Төртінші – Қазақстан ЕАЭО органдарында лайықты деңгейде қатысатын болады.
Одақта тұрақты екі орган болмақ – Еуразиялық экономикалық комиссия және Сот, онда да тараптардың теңдігі сақталмақ.
Комиссия екі деңгейден құралады – Кеңес және Төралқа. Кеңесте мүше елдердің премьер-министрлерінің үш орынбасары болмақ.Төралқада "үштік" мемлекеттердің әрқайсысынан үш өкілден болады.
Одақтың Соты да сол, оған әр мемлекеттен екі судьядан тағайындалмақ.
Одақ Комиссиясының және Сотының құрылымдық бөлімшелеріне келер болсақ, біздің ұсынымыз бойынша Келісімшартта көзделгендей, директорлар мен директорлардың орынбасарлары қызметін тараптардың өкілдері атқарады, оларды жұмысқа алуда теңдік қағидасы сақталмақ. Қалған қызметкерлер конкурс арқылы тараптардың осы органдарды қаржыландыру үлесіне орай тағайындалады.
Тағы да атап өткім келеді, мұнда біздің өткен кеңестік дәуірімізбен ешқандай байланыс болмайды. Бұл бір қадам шегіну емес. Біз тең құқылы экономикалық әріптестіктің жаңа деңгейіне шығып отырмыз. Сонымен қатар, біздің тәуелсіздігіміз мызғымайды.
2013 жылы 25-сәуір күні бұл мәселе бойынша елбасы Нұрсұлтан Назарбаев атап өткендей, "Егер қандай да болмасын бір бірлестіктер еліміздің тәуелсіздігіне, біздің Конституциямызға қысым келтіретін болса, біз ол ұйымнан шұғыл түрде шығып кетеміз". Сол себепті Одақ саясиланбайды, Қазақстан егемендігіне қауіп жоқ, деп нық сеніммен айта аламын.
- Армения мен Қырғызстаннан басқа келешекте қандай мемлекеттер Одаққа мүше болуы ықтимал?
- Бүгінгі күнде ресми түрде осы елдер ғана интеграциялық жобаға қосылуға ынта білдірді, Армения, білесіздер, сәйкесті құжатқа қол қойды.
Сонымен қатар, еске салып өтейін, Жоғарғы Еуразиялық экономикалық одақтың отырыстарының бірінде президент Нұрсұлтан Назарбаев біз одақтың кеңейтілуін қолдаймыз, ЕАЭО жабық ұйым емес, деп атап өткен.
-Көптеген сарапшылар ЕАЭО Еуроодақтың еуразиялық үйлесімі деп санайды. ЕО қазір басынан өткеріп отырған қиындықтары Еуразиялық экономикалық одақтың да алдына шықпай ма?
Құрылуы кезінде Еуропалық Одақтың даму тәжірибесін пайдаланған Еуразиялық экономикалық одақ ЕО-тың бүгінде басынан өткеріп отырған қиындықтарына тап болмайды.
ЕАЭО құру кезінде біздің елдер Еуропалық одақтың құрылуы тәжірибесін негізге алды, әрине, бізге лайықталып, бейімделген жағын пайдаланды.
Еуразиялық экономикалық одақ-біздің ел мен біздің көршілеріміздің азаматтары үшін жаңа мүмкіндіктер платформасы іспетті.
Қарап көріңіздерші, ортақ кеңістік шеңберінде көрші елдер арасында шағын және орта бизнесті дамытуға қолайлы жағдай жасалған. Ал бұл елдер тарихи жағынан ұқсас шаруашылық , саудалық және мәдени байланыстармен біріккен ғой.
Сол себепті бізде Еуропалық Одақ алдына шыққан қиындықтар болмайды деген сенім бар.
Сұхбатыңызға рахмет!
Қазан, 2014
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті
Айдарлар мұрағаты
