Қазақстан Индустрия және жаңа технологиялар вице-министрі Бақытжан ЖАҚСАЛИЕВ:
ҚАЗАҚСТАН ҚАМБАР-АТА ГЭС ҚҰРЫЛЫСЫ ЖОБАСЫНА ҚАТЫСУҒА ДАЙЫН; БІРАҚ БІЗ СОЛ АРҚЫЛЫ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫМЫЗДЫ ШЕШІП АЛУДЫ КӨЗДЕП ОТЫРҒАН ЖОҚПЫЗ

Қазан айының соңында Ресей мен Қырғызстан трансшекаралық Нарын өзенінде гидроэлектрстанциялар каскадын салу туралы келісім бекітті. Аталмыш қырғыз-қазақ жобасынан бізге келетін қауіп бар ма, Қазақстан бұл жобада қандай рөл атқаруға дайын, сондай-ақ Орталық Азияның Бірлескен энергетика жүйесіне қатысты қазақ-өзбек жарыссөздерінің нәтижесі мен РФ-ның энергетика саласындағы жаңа жобалары жайлы «Интерфакс-Қазақстан» агенттігіне еліміздің Индустрия және жаңа технологиялар вице-министрі Бақытжан ЖАҚСАЛИЕВ әңгімелеп берді.

- Бақытжан Мұхамбетқалиұлы, көршілес Қырғыз елі Ресей федерациясымен бірлесіп трансшекаралық өзенге Қамбар-ата ГЭС-1 құрылысын салуды жоспарлап отыр. Бұл мәселеде Қазақстанның ұстанымы қандай? Біздің еліміз осы жобаға қатыса ма?

- Иә, Қырғызстан 1-Қамбар-ата ГЭС-ін салып, сол арқылы өзінің электр қуатын экспорттау мүмкіндігін арттырып алмақшы. Мұның энергетикалық жоба ретінде Қазақстан үшін маңызы шамалы. Өйткені, біздің еліміз энергетикалық тәуелсіздік саясатын ұстанған. Алайда, су мәселесі тұрғысынан алғанда бұл жобаның Қазақстан үшін маңызы зор. Өздеріңізге белгілі, жоба Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан мен Қазақстан сынды төрт мемлекет аумағынан өтетін трансшекаралық өзенге салынбақ. Соның ішінде, біздің еліміз Нарынның суын Сырдария арқылы ең соңынан алады. Қамбар-ата ГЭС-1 каскады салынған жағдайда Қазақстан жобаны жүзеге асыруға қатысты өз талаптарын қояды.

- Өзбекстан Орталық Азияның Бірлескен энергожүйесінен электр қуатын заңсыз алуды әлі күнге тоқтатқан жоқ па? Осы мәселеге қатысты қандай шаралар қолға алынбақ?

- Өкінішке орай, өзбек жағы энергожүйеден электр қуатын заңсыз алуды тоқтатпай отыр. Оған қоса, бүгінгі күнге дейін Орталық Азия елдері энергожүйелерінің қатар жұмыс істеуі туралы келісімшарт бекітілмеген. Сондықтан да өзбек жағы әсіресе жүктеме көп уақыттарда электр қуатын заңсыз алады. Ал, біз құны алтынға пара-пар келетін электр қуатының орнын ресейлік энергожүйе арқылы толтырамыз. Салдарынан Қазақстан жағы айтарлықтай шығынға батып отыр.

Қазір жоғарыда айтылған келісімдерді желтоқсан айының соңына дейін бекіту туралы келіссөздер жүріп жатыр.

- Қазақстан жақын келешекте Ресеймен бірлескен энергетикалық жобаларды жүзеге асыра ма?

- Біз Ресеймен Біртұтас экономикалық кеңістіктеміз, осыны ескерсек ондай жобалар өте көп. Қазіргі таңда БЭК шеңберінде біртұтас электр энергиясы рыногын құру мәселесі талқылануда; БЭК-ке мүше мемлекеттердің біртұтас электр энергиясы мен қуаттылықтар рыногының тұжырымдамасын әзірлеу жоспарланып отыр. Тұжырымдаманы әзірлеу жұмыстары басталды, ол шамамен бір жарым жылда дайын болуы тиіс. Тұжырымдама энергетикалық нысандар салуға қаржы құятын инвесторлар санын арттырып, олардың БЭК-ке мүше кез-келген мемлекетке емін-еркін кіруіне мүмкіндік береді.

«Екібастұз ГРЭС-2» жобасын да Ресеймен арадағы энергетикалық ынтымақтастықтың бір дәлелі деуге болады. Сонымен қатар, ресейлік серіктестеріміз Шығыс Қазақстанда электр станцияларын салуды көздеп отыр. Көкшетау, Қызылорда қалаларындағы станцияларды жаңартуға ат салысқысы келеді. Ресей жағы Құсмұрын көмірімен жұмыс істейтін үлкен Торғай ГРЭС-ін салуға қызығушылық танытуда. Сондай-ақ, екі ел энергетиктері Қазақстанның солтүстік облыстары арқылы өтіп, Батыс Сібір, Оңтүстік Орал, Еділ жағалауы мен Қазақстанды жалғап жатқан қуаты 1 млн 150 мың вольттық халықаралық электр тарату желілерінің өткізгіштік қабілетін арттыру мәселесін қарастырып жатыр.

Сонымен қатар, Ресей Қазақстандағы компанияларға энергетика құрылысына инвестиция салуды ұсынып отыр.

- Қазақстанда өндірілетін электр қуатын Белоруссияға экспорттау мәселесі қаралды ма?

- Қазақстандық электр қуатын Белоруссияға экспорттаудың құқықтық негізі толығымен қаланған. Дегенмен оған коммерциялық негіз жоқ. Бастапқы қуат көздерінің қымбатқа түсуіне байланысты соңғы жылдары Белоруссияда энергия үнемдеу саясаты дамытылуда.

- Қазақстандағы станцияларды жаңғырту бағытында қандай жұмыстар атқарылып жатыр? Қолда бар қондырғыларды қай кезеңге дейін толық жаңарту көзделген?

- Қолданыстағы қондырғылар паркін 2025 жылға дейін толық жаңартып алуды мақсат етіп отырмыз. Себебі, біздегі қуаттылық паркі моральдық жағынан да, техникалық жағынан да ескірді, шамамен 70-80 пайыз тозды. Сондықтан үкімет тиімді тетіктер құрып, сол қуаттылықтарды қайта жаңғырту мүмкіндіктерін қолға алып жатыр. Мәселен, «Электр энергетикасы туралы» заңға енгізілген өзгертулердің арқасында 2009 жылдан бастап электр станциялары өндіретін қуат көздеріне шектеулі тариф енгізілді. Бұл тарифтердің инвестициялық жағы да бар. Одан түскен қаржы міндетті түрде сол станцияларды жаңғырту бағдарламаларын жүзеге асыруға жұмсалады.

Жаңа баға қалыптастыру тетіктерінің арқасында 2009-2011 жылдары энергия өндіретін кәсіпорындарды қалпына келтіруге, жаңғырту мен қайта қалпына келтіруге 310 млрд теңге көлемінде инвестиция жұмсалды.

2012 жылы қуат өндіретін компаниялармен инвестициялық міндеттемелерді орындау туралы келісімдер бекітілді. Олардың жалпы құны 185 млрд теңгеге жуықтайды. Сол бойынша қосымша 620 МВт қуаттылықты іске қосу көзделген. 2015 жылға дейін шектеулі тариф шеңберінде тартылған инвестиция көлемі 1 трлн теңгеден асады деген болжамымыз бар. Жалпы, шектеулі тариф қолданылатын уақыт аралығында жаңадан 2940 МВт қуат көзі іске қосылуы тиіс.

Қазіргі таңда осы бағдарлама шеңберінде 1,5 мың МВт-қа жуық қуаттылық іске қосылды. Шектеулі тарифтер 2015 жылдың соңына дейін қолданылады. Содан кейін станциялар өндірісті дамыту бағдарламаларына қажетті қаржыны несие ұйымдарынан алады. Қазіргі таңда барлық энергостанциялар өзінің дербес инвестициялық бағдарламасын жүзеге асырып жатыр. Мысалы, Екібастұз ГРЭС-2 станциясында бірінші және екінші блок реновацияланып қана қоймай, үшінші энергоблок салынып жатыр. Және оның бәрі энерготиімділік пен экологиялық қағидаларға негізделген заманауи технологиялар арқылы жүзеге асырылуда. Мұндай мысалдарды облыстық деңгейдегі электр станцияларынан да көптеп келтіруге болады. Атап айтсақ, Алматы энергожүйесінде осы бағытта көптеген жұмыстар атқарылып жатыр. Батыс пен солтүстіктегі энерготораптар да жаңғыртылуда.

- Дегенмен өндіріс орнын жаңғыртпай отырған кәсіпорындар бар ма?

- Министрлік электр қуатын өндіретін кәсіпорындардың өз мойнына алған инвестициялық міндеттемелерін орындау барысын тоқсан сайын мониторингтен өткізіп отырады. Дегенмен, шектеулі тариф есебінен түскен қаржының барлығы дерлік өкілетті органмен келісілген инвестициялық бағдарламаларды жүзеге асыруға жұмсала бермейтіні де жасырын емес. Кейбір электр станцияларының қожайындары шектеулі тарифтен түскен қаржыны дивидент төлеуге жұмсауға болады деп есептейді. Бірақ, біз мұнымен келісе алмаймыз.

- Сұхбат бергеніңіз үшін рахмет!

 

Желтоқсан, 2012
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты