Қазақстанның Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық агенттігінің төрағасы Серік НОКИН:
«ҚОЛЖЕТІМДІ БАСПАНА-2020» БАҒДАРЛАМАСЫ БОЙЫНША ЖАС ОТБАСЫЛАРҒА ҮЛКЕН АРТЫҚШЫЛЫҚТАР БЕРІЛМЕК

Мемлекет басшысының жыл сайын кем дегенде 6 млн шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру туралы тапсырмасы «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасынан айқын көрініс тапты. Бағдарлама негізінде көптеген азаматттар арзан әрі сапалы баспанамен қамтамасыз етіледі. Бұл бағдарламаға жас отбасылардың қай топтары енеді? Елордадағы, содан соң өңірлердегі тозығы жеткен үйлерді Түркияның тәжірибесі бойынша бұзу мәселесі қалай шешілмек? Осы және өзге де маңызды жайттар туралы «Интерфакс-Қазақстан» агенттігіне Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық агенттігі төрағасы Серік НОКИН әңгімелеп берді.

- «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасындағы өзгерістер жайлы айтып берсеңіз. Оның бұған дейін жүзеге асырылған өзі іспеттес бағдарламалардан айырмашылығы неде?

- Елбасы өзінің Қазақстан халқына арнаған жолдауында атап өткендей, жыл сайын елімізде кем дегенде 6 млн шаршы метр жаңа үй пайдалануға беріліп отыруы керек. Президент бірінші кезекте жарты миллионнан астам жас отбасыларды баспанамен қамтамасыз етуді тапсырды. Пәтер мәселесін шешу үшін 1 млн шаршы метрге жуық жалдамалы тұрғын үй салуымыз керек. Және халыққа таңдау құқын беруіміз керек. Олар табысы орташа тұрғындарға арналған жалдамалы пәтерді ала ала ма? Әлде басқа мүмкіндіктер қарастыру керек шығар?

Бағдарлама жобасында бірнеше бағыт қарастырылған. Олар: жергілікті атқару органдарының «Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі» арқылы тұрғын үй салуы, кезекте тұрғандар мен жас отбасыларға арнап жалға берілетін үйлер салу, «Самұрық-Қазына» жылжымайтын мүлік қоры салатын тұрғын үйлер салу, дербес тұрғын үйлер, бюджет есебінен тартылатын инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдар.

Жоғарыда аталғандардың ішінде «Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі» (ТҚЖБ) арқылы жас отбасыларға арнап салынатын жалдамалы үйлер мен «Самұрық-Қазына» жылжымайтын мүлік қорының үйлерін осы жолғы бағдарламаның жаңалығы деуге болады.

Жас отбасыларға арнап ТҚЖБ арқылы жалдамалы үйлер салу жобасын алып қарайық: бағдарламаға қатысушы банкте 8,5 жыл қаржы жинақтағаннан кейін жалға берілетін пәтерде тұра береді және оның коммуналдық шығындарын ғана төлейді. Жалдамалы пәтер құнының қалған 50 пайызын жинаған жас отбасы пәтерді сатып алады. Ол үшін пәтердің жарты ақшасын ТҚЖБ теңгемен, жылдық 4 пайыз мөлшерлеме негізінде 15 жылға несиеге береді. Аталған бағыттың басты артықшылығы - тұрғын үйді сатып алу үшін қосымша қаржы көзін іздеуді қажет етпейтіндігінде (ТҚЖБ-іне бюджеттен қаржы бөлудің қажеті жоқтығында).

Биыл және келесі жылы осы мақсаттарға арнап жыл сайын 15 млрд теңге бөлінеді. Ал, 2014 және 2020 жылдар аралығында жылына 20 млрд теңгеден бөлу жоспарланған. Жас отбасыларға арналған тұрғын үйлер 3-4-ші жайлылық класы бойынша салынады. 4-класқа жататын үйдің бір шаршы метрі инженерлік желілер құнын қоспағанда 80 мың теңгеден, 3-кластағы үйлердің шаршы метрі 920 мың теңгеден (инженерлік желілерді қоспағанда) аспауы тиіс.

Сонымен қатар, бағдарлама бойынша тұрғын үй құрылысына «Самұрық-Қазына» жылжымайтын мүлік қоры да қатысады. Серіктестік принциптері негізінде бой көтеретін тұрғын үйлер үш схема бойынша: қордың тапсырыс бойынша, жеке инвесторлардың тапсырысы бойынша және екінші деңгейлі банктердегі мақсатты депозиттер бойынша салынуы тиіс. Бірақ, жеке инвестор оған жобаның жалпы құнының кем дегенде 20 пайызын төлеуі тиіс. Серіктестерге опцион құқы беріледі, бірақ ол жобаның жалпы көлемінің 50 пайызынан аспауы шарт.

Бұл бағыт бойынша салынған үйлердің 1 шаршы метрі аймақтарда 150 мың теңгеден, Алматы, Астана қалаларында және қала маңайында 180 мың теңгеден сатылады. «Самұрық-Қазына» бұл үйлерді екі механизм арқылы: тікелей сату және кейін сатып алу мүмкіндігімен жалға беру арқылы сатпақ. Жалға алу мерзімі - 15 жыл.

- Бұл бағдарламаға қандай жас отбасылары қатыса алады? Олардың жасы нешеде болуы керек? Қандай отбасыларға басымдықтар беріледі? Осы бағыт бойынша қанша пәтер салынады? Жас отбасылар бағдарламаға қатысу үшін қайда хабарласуы керек және оларды кім іріктейді? Осы сұрақтарға түсінік берсеңіз...

- Бағдарламаға белгілі бір талаптарға жауап беретін кез-келген жас отбасы қатыса алады. Атап айтар болсақ, өтініш берген кезде ерлі-зайыптылардың екеуінің де жасы 29-дан аспаған болуы шарт. Ал, некеге тұрғанына кем дегенде екі жыл толуы қажет. Отбасы құрамына жас-жұбайлардың өздері, олардың кәмелеттік жасқа толмаған және еңбекке қабілетсіз балалары және ерлі-зайыптылардың еңбекке жарамсыз ата-аналары енеді. Олардың екеуі де, отбасының өзге мүшелері де өтініш беріп отырған жерде тіркелуі тиіс. Міндетті түрде талап етілетін тағы бір нәрсе - ерлі-зайыптылар мен отбасы мүшелерінің басқа баспанасы болмауы шарт. Содан соң соңғы бес жылда отбасы мен отбасы мүшелерінің баспана мәселесін әдейі нашарлатып көрсетуге болмайды.

Сонымен қатар, отбасының табысы Алматы мен Астана қалаларында төрт төменгі күнкөріс шегіне, ал өзге қалаларда үш төменгі күнкөріс шегінің үшеуіне тең болуы тиіс. Ең көп дегенде олардың айлық табысы 12 төменгі күнкөріс шегінің қосындысынан аспауы тиіс.

Жалдамалы баспана алуға мүмкіндігі бар жас отбасыларды жергілікті әкімдіктер іріктейді және тіркейді. Жастар өзінің тұрып жатқан жеріндегі әкімдікке өтініш беруі тиіс. Іріктеуден өткендер төлем қабілетін тексеру үшін ТҚЖБ-не жіберіледі. Одан өткендерді әкімдік балдық жүйе бойынша бағалап, кейін сатып алу мүмкіндігімен жалдамалы үй алатындар тізіміне енгізеді. Бағдарлама бойынша үй берілгеннен кейін жас отбасы кепілдік жарнасын төлейді.

Пәтер берілетіндерді балл бойынша іріктеуге де белгілі бір талаптар қойылады. Ол 2008-2010 жылдарда жүзеге асырылған тұрғын үй бағдарламасына ұқсас болады және бұл талаптарды үкімет бекітеді. Бұл туралы шешім қабылданғаннан кейін егжей-тегжейлі баяндап береміз.

Жалдамалы үйді тұрғын үй құрылыс жинақтау жүйесі арқылы сатып алған жас отбасылар мынадай артықшылықтарға ие болмақ: бағдарламаға қатысушы жинақты тоқтатпайды және 8 жыл 5 айдан кейін өзі жалға алған пәтердің иесі атанады; жалдамалы пәтер құнының 50 пайызын жинағаннан кейін ол пәтерді тұрғын үй займы есебінен сатып алады. Несие 15 жылға, жылдық 4 пайыз мөлшерлемемен беріледі.

Осы бағыт бойынша 2013-2014 жылдары жыл сайын 2-2,5 мың пәтер, ал 2015 жылдан бастап жылына 3-3,5 мың пәтер пайдалануға беріліп отырмақ.

- Бағдарламада отандық құрылыс материалдарын пайдалану көзделген бе? Құрылыс барысында қолданылатын қазақстандық өнімдер қанша пайызға жетпек? Отандық құрылыс материалдарының тапшылығы қалай шешіледі?

- Индустрия министрлігі 2010-2014 жылдары құрылыс иа түзетулер енгізіп жатыр. Бұл бағдарламаның негізгі міндеті - ішкі рыноктың құрылыс материалдарына деген сұранысын 80 пайызға дейін қанағаттандыру.

Министрлік «Қолжетімді баспана-2020», «Ақ бұлақ» және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласын жаңғырту бағдарламалары бойынша елдегі құрылыс материалдарына деген сұранысты анықтады. Сондай-ақ, құрылыс саласын қажетті материалдармен қамтамасыз ету үшін қосымша іс-шаралар қолға алынды.

Жалпы алғанда, барлық бағдарламалар бойынша құрылыс материалдарына деген қажеттілік те, өндіріс қуаттылығы да, материалдармен қамтамасыз ету мүмкіндіктері де есептелген.

- Мемлекеттік бағдарламалар бойынша салынған үйлер сапасыз деген пікір бар. Енді ол үйлердіңсапасы қалай бақыланады және оны кім қадағалайды? Бағдарлама қатысушыларына ол үйлерде тұруға болатындығына кепілдік бере аласыздар ма?

- Қолжетімді баспана жобалары құрылыс пен класына сай белгілі бір техникалық өлшемдер бойынша салынады. Сондықтан, құрылыс-монтаж жұмыстары мен қолданылатын құрылыс материалдарының сапасы жобада бекітілген талаптар бойынша бақыланады. Оған қоса, заңда жобалық-сметалық құжаттар бекітілер алдында және жобаны жүзеге асырмас бұрын міндетті түрде мемлекеттік сараптамадан өткізіледі. Оны біздің қарамағымыздағы «Мемлекеттік сараптама» мекемесі жүзеге асырады.

Өздеріңіз білесіздер, кешегі күнге дейін мемлекеттік архитектура-құрылыс инспекциясының функциялары облыс әкімдіктері, Астана мен Алматы қалаларының әкімдіктеріне қарайтын жергілікті басқармаларға тиесілі болып келді. Бұл жылдар бойы қалыптасқан құрылыс сапасын бақылау жүйесінің бұзылуына әкеп соқтырды. Әкімдіктер архитектура, қала салу және құрылыстың барлық функцияларын атқарып келді. Олар белгілі бір нысанды салу туралы шешім қабылдады; құрылыс сапасын бақылауға лицензия да берді; тіпті, пайдалануға беріліп жатқан нысанды мемлекеттік қабылдауды да солар ұйымдастырды. Әкімдіктерге осынша өкілеттіктің берілуі жағдайды әбден ушықтырып жіберді деуге болады: азаматтардың құрылыс сапасына қатысты арыз-шағымдары мен құрылыс саласында заң бұзушылықтар саны күрт артты; сапасы төмен, тіпті бітпеген нысандарды қабылдаған жағдайлар да аз емес.

Президент жарлығына сәйкес, былтырдан бері мемлекеттік құрылыс-архитектуралық бақылау функциясы мен әкімдіктердің мемлекеттік архитектуралық бақылау және лицензия беру өкілеттігі біздің агенттікке берілген болатын. Құрылыс қауіпсіздігі мен сапасын қадағалайтын біртұтас мемлекеттік бақылау жүйесін қалыптастыру мақсатында агенттік жанынан еліміздің барлық облыстарында аумақтық МАҚБ (мемлекеттік архитектуралық-құрылыстық бақылау) бөлімшелері ашылды.

Ал, биылғы қаңтар айында «Архитектура, қала салу және құрылыс қызметі туралы» заң мен «Лицензиялау туралы» заңдарға енгізілген өзгертулер күшіне енді. Заңға енгізілген түзетулерге сәйкес, біз құрылыс компанияларына лицензия алу үшін қойылатын талаптарды күшейтуге мүмкіндік алдық.

Ендеше, ендігі жағында құрылыс қауіпсіздігі мен сапасы біртұтас мемлекеттік бақылауға алынады.

- Қазір әлемде экономикалық дағдарыс туралы әңгіме өршіп тұр... Ол тұрғын үй құрылысының қарқынына кері әсер етпей ме?

- Әрине, жағдайды алдын-алу білу немесе оны «айналып өту» мүмкін емес. Алайда, біз 2007-2008 жылдардағы дағдарысқа қарсы тәжірибе жинақтап алдық. Сол кезде үкімет құрылыс деңгейін дағдарысқа дейінгі қалпында сақтап қалған болатын.

Қазір де біз мүдделі мемлекеттік органдармен түрлі сценарий нұсқаларын әзірлеп қойдық. Сондықтан, осы жолы да құрылыс қарқынын сақтап қаламыз деп үміттенеміз.

- Үкімет басшысы Астанадағы тозығы жеткен үйлерге қатысты проблеманы да осы бағдарлама негізінде шешуді тапсырған болатын. Бұл мәселе қалай шешілмек? Астанада, кейін Қазақстандағы өзге де қалаларда қолданылғалы отырған «түрік тәжірибесі» туралы айтып берсеңіз...

- Алдымен түрік тәжірибесіне тоқталып кетейін. Түркияда тұрғын үй саясатын Қоғамдық жұмыстар және тұрғын үй құрылысы министрлігі мен түріктің ТОКi деп аталатын Тұрғын үй құрылысын дамыту басқармасы реттеп отырады. Соңғысы коммерциялық емес, толықтай мемлекеттік ұйым. Ол Түркиядағы тұрғын үй құрылысы мен қала салу мәселелерін ғана қадағалап отырады.

TOKi басқармасының негізгі қызметі - құрылыс жобаларын қаржыландыру арқылы елдегі табысы орташа және төмен азаматтардың баспана мәселесін шешу. Ол «Қаладағы ортаны регенерациялау» бағдарламасын жүзеге асырады. Бұл ұйым жергілікті әкімшілік тарапынан бұзылған ескі лашықтардың орнына әлеуметтік тұрғын үй салумен айналысады.

Анкара мэриясы регенерацияланатын аумақтарды белгілеп, онда орналасқан жылжымайтын мүлікке сараптама жасап қойған. Жергілікті халықпен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, жобаға жұмсалатын шығын мөлшерін де есептеп қойған.

Енді Астанадағы ахуалға тоқталар болсақ... Қала әкімдігінің мәліметтеріне қарағанда, қазір қаланың ескі бөлігінде 2978 үйді қайта қалпына келтіру қажет немесе олар бұзылуы тиіс. 42 ауданның 315,6 гектар жерін алып жатқан ескі үйлердің жалпы аумағы 588 мың шаршы метр.

Бұл аудандарда орналасқан 2, 3, 4 қабатты үйлер өткен ғасырдың 40-шы, 60-шы жылдарында камыстан салынған. Сонымен қатар, аталған аудандарда «ленинградтық үйлер» және «Хрущевка» деп аталатын бес қабатты үйлер де орналасқан. Оларды пайдалану мерзімі 30-50 жылмен шектеледі.

Астанадағы тұрғын үй қорының техникалық жағдайын тексеру нәтижесіне сүйенсек, аталған кезеңдерде салынған үйлердің бір бөлігі 41-70%-ға дейін тозған. Кейбір құрылыстың конструктивтік элементтері апатты жағдайға душар болған немесе соған жақын. Астана қалалық тұрғын үй басқармасының деректеріне қарағанда, бұл үйлерді күрделі жөндеуден өткізу экономикалық тұрғыдан тиімсіз.

Қаланың ескі бөлігінде кешенді қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуі тиіс. Ол жалпы аумағы 588 мың шаршы метрлік 2978 үйді немесе 11 мың 264 пәтерді бұзуға мүмкіндік береді. Апатты жағдайда тұрған 228 үй мен тозығы жеткен 150 мың шаршы метр үй де осының ішіне кіреді. Ол жерлерге салынады деп жобаланып отырған тұрғын үйдің жалпы аумағы 3,1 млн шаршы метрдіқұрамақ.

Бұл жұмыс төмендегі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: қайта қалпына келтірілетін аудандарды және жұмыс сатыларын нақтылау; осы аудандардағы меншікті мүлікке сараптама жасау; бұзылатын үйлердің қожайындарымен келісім жасау; ескі және құлау алдында тұрған үйлерді бұзу; жаңа үйлердің жобасын жасау және салу; инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобала және салу; бұзылған үйлердің орнына жаңа пәтерлер салып беру; пәтерлердің бір бөлігін мемлекеттік тұрғын үй қорына беру; қайта салынған үйлердегі қалған пәтерлер мен кеңселерді сату.

Бұл шаралардың бәрі баспананың қолжетімді болуына көмектеседі, елорданың архитектуралық келбетін жақсартып, сол жағалау мен оң жағалау арасындағы айырмашылықты төмендетеді.

Қазір мамандар Астанадағы апатты жағдайда тұрған үйлерді бұзу жөнінде негіздеме әзірленіп жатыр және ол жақын күндері аяқталуы тиіс.

- Мазмұнды сұхбатыңыз үшін рахмет!

 

Наурыз, 2012
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты