Еуразиялық экономикалық одақтың Еңбек көші-қоны және әлеуметтік қорғау департаментінің директоры Паиза СҮЙІМБАЕВА:
ЕАЭО-ДА ЗЕЙНЕТАҚЫМЕН ҚАМСЫЗДАНДЫРУ ТУРАЛЫ КЕЛІСІМ 2020 ЖЫЛЫ КҮШІНЕ ЕНЕДІ ДЕП ҮМІТТЕНЕМІЗ
Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру туралы келісімге қол қою процесі аяқталуға жақын. 2019 жылғы 1 тамызға дейін барлық қажетті мемлекетішілік рәсімдер жүргізіліп, жыл соңына дейін келісімге қол қойылады деп жоспарлануда. Келісімнің арқасында ЕАЭО мемлекеттерінің еңбек мигранттары өз зейнетақыларын өз елінен тыс жерде жұмыс істей отырып, зейнеткерлік жасқа жеткенде, оларды еш қиындықсыз ала алады. Бұл туралы "Интерфакс-Қазақстан" тілшісіне берген сұхбатында Еуразиялық экономикалық комиссияның (ЕЭК) Еңбек көші-қоны және әлеуметтік қорғау департаментінің директоры Паиза СҮЙІМБАЕВА мәлімдеді.
– Паиза Үсенбайқызы, зейнетақымен қамсыздандыру туралы келісімнің мәні неде деп ойлайсыз?
– Бүгінде одақ мемлекеттеріндегі зейнетақы жүйесі әртүрлі жұмыс істеуде. Олар жеке үлгілерімен, зейнетақы құқығының пайда болу жағдайларымен, сондай-ақ аударымдардың мөлшерімен және көздерімен ерекшеленеді. Бұдан басқа, ЕАЭО-ның барлық елдерінде Одақ еңбеккерлерінің зейнетақы құқығы бірдей емес. Соның нәтижесінде ЕАЭО-ның басқа елдерінде жұмыс істеген азаматтар зейнетақыны толық көлемде ала алмайды. Осындай айырмашылықтар мен ерекшеліктер болуына байланысты Еуразиялық экономикалық одақ тараптары 2014 жылдан бастап Одаққа мүше мемлекеттердегі еңбекшілердің зейнетақы аударымдары туралы келісімді әзірлеу бойынша жұмысты бастаған еді.
Келісім қабылданғаннан кейін не болады? Еңбекші мигранттар Одақтың басқа елінде қызметін жүзеге асыра отырып, өздері жұмыс істеген елде қалыптасқан өзінің зейнетақы құқықтарын қалыптастыра, сақтай және одан әрі жүзеге асыра алады. Келісім күшіне енген кезде, зейнетақы олар жұмыс істеген мемлекеттің талабына сәйкес тағайындалатын болады. Яғни, мысалы, Қазақстан азаматы біраз жылдар Ресейде жұмыс істесе, зейнеткерлік жасқа жеткенде ол әр елден пропорционалды түрде еңбекпен тапқан зейнетақысын алады.
Мәселен, сіз Қазақстанда зейнетақы алуға өтініш берген кезде біраз жыл Ресейде жұмыс істегеніңізді көрсеттіңіз делік. Құзыретті органдар бұл мәліметтің растығына,дұрыстығына көз жеткізу үшін интеграцияланған ақпараттық жүйе бойынша Ресейге сұрау салады. Ол жақтан сіздің расында да Ресейде бірнеше жылдар жұмыс істегеніңіз,Сізге жарна төленгені туралы жауап келеді. Осы деректердің негізінде сіздің еңбек өтіліңіз бір-біріне қосылып, зейнетақы белгіленеді. Ең бастысы - зейнетақы экспорты. Яғни, адам өзінің зейнетақысы үшін бармайды, зейнетақысы оған келеді. Азамат тұрғылықты елде де, немесе өзі жұмыс істеген елде де зейнетақы алуға өтініш жасай алады.
Біз жүзеге асыру тетігін, өзара іс-қимыл тәртібін әзірледік, онда зейнетақы аудару үшін құзыретті органдар қалай жұмыс істейтіндігі жазылған. Жұмыс Одақтың интеграцияланған ақпараттық жүйесі арқылы жүргізілетін болады. Қазір тиісті технологиялық құжаттар әзірленуде. Құзыретті органдардың өзара іс-қимыл тәртібі Келісіммен бір мезгілде күшіне енеді.
– Әр елде зейнетке шығудың әртүрлілігін немен түсіндіруге болады?
– Ресейде жұмыс істеп келген қазақстандық еңбеккердің мысалына тағы бір жүгінейікші. Ресейде қазір әйелдер зейнеткерлікке 56 жаста шығады, ал, 2025 жылға қарай бұл жас шегі 60 жасқа дейін ұлғаяды. Қазақстанда әйелдердің зейнет жасы 2027 жылға қарай 63 жас болады. Біздің Келісім күшіне енгеннен кейін 60 жасқа жеткен және біраз уақыт Ресейде жұмыс істеп келіп, Қазақстанға оралған әйел Ресей Федерациясында еңбекпен тапқан зейнетақысын ала алады. Бұл ретте ол әйел Қазақстанда, зейнеткерлік жасқа жеткенге дейін жұмыс істей алады, яғни 63 жасқа жеткенде осы елден де зейнетақы алуға өтініш берсе болады.
Ресейге байланысты жалғыз ерекшелік бар. Оларда зейнетақы алу үшін, еңбек өтілі мен жасына қойылатын талаптардан басқа, жеке зейнетақы коэффициенті (ЖЗК), кем дегенде оның ең төменгі шегі болуы керек, Егер сізде ең төменгі шек болмаса, сіз қажетті балл санын сатып ала аласыз, мұндай норма қарастырылған. Мысалы, 2025 жылдан бастап ЖЗК кемінде 30 баллды құрауы тиіс, ал сіз 20 балл жинадыңыз. Бұл жағдайда Сіз қажетті 10 ұпайларды сатып ала аласыз және Ресейде тапқан зейнетақыңызды ала аласыз.
– Зейнеткерлер зейнетақысын қандай валютада алады?
– Бұл мәселе мен айтқан құжат - Құзыретті органдардың өзара іс-қимыл тәртібімен реттеледі. Ресейде жұмыс істей отырып, сіз өз салымыңызды рубльмен аударасыз, бірақ Қазақстанға қайтып оралсаңыз зейнетақыңызды ұлттық валюта – теңгеде алуға тиіссіз. Құжатта осы мәселенің қалай реттелетіні қарастырылған. Қандай жағдай болмасын, зейнеткер құқығына қиянат та, қысым да жасалмайды, ол өзінің зейнетақысын толық мөлшерде алады. Келісімге қол қою сәті келгенде бұл құжат та айқындалып,қолданысқа енгізілетін болады.
– Болашақта Еуразиялық экономикалық одақтың зейнетақы жүйесін интеграциялау мүмкіндігі қарастырыла ма?
– Келісім жобасы зейнетақы жүйесі қандай жағдайда да ешқандай өзгерістерге ұшырамайды деген талаппен әзірленді. Әр елдің өз зейнетақы жүйесі бар. Бұл Келісім басқа елдерде жұмыс істейтін біздің азаматтарға өздерінің зейнетақы құқықтарын қалыптастыруға, сақтауға және одан әрі іске асыруға құқық береді. Ең бастысы, зейнетақы адамға «еріп жүреді», ол үшін басқа елге барудың қажеті жоқ. Одақтың бірыңғай жүйесінің көмегімен зейнетақы алуды кез келген жерде қамтамасыз ету үшін әрбір елдің ақпараттық жүйелері бір-бірімен интеграцияланатын болады. Сіз тұрғылықты елде де, жұмысқа орналасқан кез келген елде де өз зейнетақыңызды алуға құқығыңыз бар. Егер сіз, мысалы, Арменияда жұмыс істеп, сол елде зейнетақы алғыңыз келсе, сізге оны төлеуге міндетті. Сіз сол елде өз төлемдеріңізді алу туралы өтініш жазсаңыз жеткілікті.
– Келісімге қашан қол қойылады?
– Қазір келісім жобасын ЕЭК Кеңесі мақұлдады және құжатқа қол қою үшін ол қажетті мемлекетішілік рәсімдерден (МІР) өтеді. Құжат МІР-ден өткеннен кейін оған мемлекет басшылары қол қояды, содан кейін күшіне енеді. Кеңес МІР-ді 1 тамызға дейін өткізуге тапсырма берді. Жыл соңына дейін құжатқа президенттер қол қоюы тиіс. Менің ойымша, 2020 жылдың басында ол күшіне енеді, біздің үмітіміз осындай. Осы уақытқа қарай ЕЭК Кеңесі негізгі құжатпен бірге күшіне енетін «Келісімді іске асыру тәртібін» қабылдайды.
– Сұхбат бергеніңіз үшін рахмет!
Маусым, 2019
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті
Айдарлар мұрағаты
